Küresel tedarik zinciri destekleri, firmaların uluslararası tedarik zinciri yönetimini optimize etmelerine ve operasyonel maliyetleri düşürmelerine yardımcı olan teşvik ve hizmetlerdir.

İhracat yapan veya tedarik zincirini global ölçekte yönetmek isteyen tüm firmalar bu desteklerden yararlanabilir.

Lojistik, envanter yönetimi, satın alma süreçleri, maliyet optimizasyonu ve uluslararası nakliye gibi alanları kapsar.

Destek programlarına başvurmak için öncelikle bir ön değerlendirme yapılır ve gerekli belgeler hazırlandıktan sonra ilgili kuruma başvuru yapılır.

Operasyonel maliyetlerin azalması, süreçlerin hızlanması, tedarik sürekliliği sağlanması ve uluslararası pazarda rekabet avantajı elde edilmesi gibi faydalar sunar.

KTZ Desteği, Ticaret Bakanlığı tarafından sağlanan İhracata Yönelik Devlet Desteklerinin içinde yer alan, makine/teçhizat alımı içeren tek destek programıdır. Ana odağı Türk üreticilerinin küresel tedarik zincirine entegrasyon hızını ve ihracat ivmesini artırmaktır.

KTZ’nin işleyişi; 5973 sayılı İhracat Destekleri Hakkında Karar, Küresel Tedarik Zinciri Desteklerine İlişkin Genelge, Bakanlık talimatları ve teamüller doğrultusunda yürütülür.

Turquality, Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülür. İlgili birim İhracat Genel Müdürlüğüdür. KTZ Proje onay süreçleri Bakanlık tarafından yönetilir. Destek uygulama süreçleri ise İhracatçı Birliklerinde yürür.

KTZ Desteği, Ticaret Bakanlığı tarafından sağlanan İhracata Yönelik Devlet Destekleri içinde oldukça yenilikçi bir yapıya sahiptir. Ticaret Bakanlığı tarafından sağlanan destekler ağırlıklı olarak pazarlama, satış, marka konularına hitap etmektedir. KTZ Desteği ise, firmaların numune/prototip üretimine ve kalite ölçüm altyapısının iyileştirilmesine yöneliktir.

KTZ Desteğinin ana amacı; daha fazla sayıda Türk firmasının küresel tedarik zincirine entegre olmasıdır. KTZ Desteğinin çıktıları; ülkemiz ihracatının yapısal sorunlarından biri olan, firmaların ihracatının devamlılığının sağlanması konusunda önemli dayanaklardır. Küresel tedarik zincirine kalıcı entegrasyon yoluyla ihracatın artırılması, firmanın ihracatının sürdürülebilir hale gelmesi, ihracatın katma değerinin artırılması, ihracatın artmasının bir sonucu olarak üretimin ve istihdamın artması, sağlanan desteklerin temel amacıdır.

KTZ Desteği, 2016 yılında “Pazara Giriş Belgesi Desteği”nin altına yeni destek unsurları eklenmesiyle yürürlüğe girdi. 2017 yılında ilk başvurular kabul edilerek KTZ Proje başvuru onay süreci başladı.

KTZ Desteğinde yer alan ara mal tanımının çerçevesi çok geniş değildir. Bu tanımlama sebebiyle, KTZ Desteğinin hitap edebileceği sektörler sınırlıdır. Makine, Otomotiv, Savunma, Uzay/Havacılık, Elektrik/Elektronik, Maden ve Metal sektörleri için üretilecek ara mallar destek kapsamında değerlendirilebilecektir.

İnşaat, gıda, tekstil, hazır giyim sektörleri KTZ Desteği kapsamı dışındadır.

Ara mal üreten; küresel bir firma ile iş birliği yapan veya yapmak üzere olan; ihracat, üretim alt yapısı, karlılık, finansman gibi konularda olgunluk seviyesi yeterli görülen üretici firmalar KTZ desteğinden yararlanabilmektedir.

Ara mal kavramı KTZ Desteğinde biraz daraltılmış bir anlamda kullanılmaktadır. Küresel Firmaya sağlanacak olan ara malın, nihai ürünün içinde kullanılıyor olması gerekmektedir. Türk firma tarafından sağlanan ara mal, küresel firmanın ürünün ayrılmaz bir parçası (mütemmim cüzü) olmalıdır.

Küresel firma tanımlaması KTZ Desteğinin ilk yıllarında oldukça dar bir liste ile sınırlıydı. Mevcut durumda; çok sayıda ülkede üretim yapan, çok sayıda ülkede ofisleri / satışı olan, sektöründe önde gelene firmalar küresel firma olarak nitelenebilmektedir. Bu konudaki nihai değerlendirme Ticaret Bakanlığı tarafından yapılmaktadır.

Türkiye’de yerleşik üretici ve ihracatçı bir şirket olmak başvuru için yeterlidir.

KTZ desteği başvuru süreci, DYS üzerinden bir proje formu ve detaylı ekleriyle yapılmaktadır.

Detaylı bir proje formu ve ekleriyle ile yapılan başvuru öncelikle Bakanlıkta bir uzmanın ön incelemesinden geçer. Ön incelemede bilgi/belge/revizyon talebi gelebileceği gibi, doğrudan bir sonraki aşama olan Bakanlık görüşmesine de geçilebilir. Bakanlık görüşmesi, yerinde inceleme şeklinde firmanın tesislerinde olabileceği gibi; Zoom, Teams vb. online araçlar üzerinden de gerçekleşebilir. Bu görüşmenin neticesinde, firmanın yetkinlik düzeyi, ara malın nitelikleri, küresel firmanın şartlara uygunluğu gibi konular değerlendirilir. Değerlendirmenin olumlu sonuçlanması durumunda, son aşama olan Komisyon görüşmesine geçilir. Başvurunun reddedilmesi, revize edilmesi, kısmen veya aynen kabul edilmesi kararı Komisyon tarafından verilir.

Firmanın KTZ başvurusunun kabul edilmesinden sonra firma, satın alma ve destek başvurusu yapma işlemlerini başlatabilir.

KTZ Desteğine hak kazanan firmalar, onay tarihinden sonraki 2 yıllık süre içerisinde satın alımlarını tamamlayabilirler.

KTZ Desteğinden yararlanan firma sayısı açıklanmamaktadır. Yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yüzlerce firmanın KTZ Desteğinden yararlandığı tahmin edilmektedir.

KTZ Desteği kapsamındaki bir firma, 2024 yılı rakamlarıyla ne fazla 42 Milyon TL destek alabilmektedir.

Destek üst limitleri her yılın başında, bir önceki yılın (ÜFE+TÜFE)/2 oranında güncellenir. 2024 yılında 42 milyon TL olan üst limit, 2024 yılı (ÜFE+TÜFE)/2 oranında güncellenerek 2025 yılında kullanılacaktır.

KTZ Desteğinde destek oranı %50’dir.

KTZ Desteğinde ön ödeme (prefinansman) bulunmamaktadır. Firmalar harcamaları yaptıktan sonra destek başvurusu yapabilmektedir. Bununla beraber; Ticaret Bakanlığı ile Eximbank arasında imzalanan bir protokol çerçevesinde Eximbank, KTZ başvurusu onaylanan firmalara ayrıcalıklı koşullarda yatırım kredisi vermektedir.

KTZ Desteği hibe şeklinde, firma hesabına nakit olarak ödenmektedir. Geri ödemeli kredi, vergi alacaklarından vazgeçilmesi gibi uygulamalar bulunmamaktadır.

KTZ kapsamında desteklenen gider kalemleri şu şekildedir: i) Makine ve ekipman harcamaları ii) Yazılım harcamaları iii) Eğitim ve danışmanlık hizmeti harcamaları iv) Sertifikasyon, test/analiz, ürün doğrulama harcamaları v) Yurt dışı depo kira gideri ile depolama hizmet giderleri

Turquality, Ticaret Bakanlığı tarafından sağlanan İhracata Yönelik Devlet Desteklerinin içindeki en kapsamlı ve en yüksek bütçeli destek programıdır. Ana odağı kurumsallaşma ve markalaşmadır.

Turquality’nin işleyişi; 5973 sayılı İhracat Destekleri Hakkında Karar, Marka ve Turquality Desteğine İlişkin Genelge, Bakanlık talimatları ve teamüllere göre yönetilir.

Turquality, Ticaret Bakanlığı (öncesi Ekonomi Bakanlığı, daha öncesi Dış Ticaret Müsteşarlığı) tarafından yürütülür. İlgili birim İhracat Genel Müdürlüğüdür. Programa kabul süreçleri Bakanlık tarafından yönetilir. Destek uygulama süreçleri (başvuru dosyalarının incelenmesi, ilave bilgi/belge temini, tahakkuk listelerinin hazırlanması vb.) ise İhracatçı Birliklerinde yürür.

Turquality, bir devlet desteği olmasının ötesinde, kurumsallaşma ve markalaşma konusunda Türk firmalarına vizyon çizebilen, nitelikli bir yol haritası sunabilen benzersiz bir programdır. Turquality’yi diğer desteklerden ayıran temel unsurlar arasında; detaylı bir ön incelemeden başarıyla geçebilen firmaların Turquality desteklerini alabilmesi, Ticaret Bakanlığınca sağlanan diğer desteklerin tümünün ve daha fazlasının bünyesinde yer alması, destek limitlerinin yüksek olması, kurumsal gelişime ciddi katkılar sağlayan danışmanlık desteklerinin verilmesi ve her sektöre hitap edebilmesi sayılabilir.

“10 Yılda 10 Dünya Markası” sloganı ile yola çıkan Turquality, Türk markalarının kurumsallaşmaları ve uluslararası arenada daha rekabetçi hale gelmeleri konusunda somut adımlar atılmasına öncülük etti. Bazı Türk markalarının çok önemli bölgesel markalar haline gelmesinde Turquality’nin ciddi katkıları oldu. Markalaşma yoluyla ihracatın artırılması, ihracatın katma değerinin artırılması, ihracatın artmasının bir sonucu olarak üretimin ve istihdamın artması, sağlanan desteklerin temel amacıdır.

Turquality Programı, 2003 yılında (2003/3 sayılı Tebliğ) tekstil ve hazır giyim sektörlerinin pilot sektör olarak belirlendiği ilk versiyonu ile yürürlüğe girmiştir. 16 marka ile başlayan bu süreçte, destek kapsamındaki firmalara, İhracata Yönelik Devlet Desteklerin tümünün daha yüksek limitlerle sağlandığı bir tek pencere uygulaması olarak Turquality Programı diğer sektörlerden de ilgi gördü.

2006 yılında yürürlüğe konulan yeni tebliğle birlikte (2006/4 sayılı Tebliğ) Turquality esaslı bir dönüşüm geçirerek bugünkü haline oldukça yaklaştı: tüm sektörlere açık, danışmanlık desteklerine ve kurumsal gelişime yoğun vurgu yapan, “10 Yılda 10 Dünya Markası” gibi oldukça iddialı ve akılda yer eden bir sloganı ile Turquality Programı kendi markalaşma sürecini de önemli ölçüde tamamlamış oldu. İlk yıllarda, Türk markalarının altında faaliyet göstereceği bir çatı marka olarak planlanan Turquality, 2006/4 ile birlikte, Türk markalarını münferit olarak destekleyen mevcut halini aldı.

2 ön şartın sağlanması gerekmektedir. İlk olarak marka, Türkiye’de ve en az bir ilave ülkede firma adına tescillenmiş olmalıdır. İkincisi, başvuruyu yapacak olan firma, son 3 yılda ortalama 3 milyon dolar ihracat yapmış olmalıdır.

Turquality başvuru süreci, DYS üzerinden temel birkaç evrak ile başvuru yapılmasıyla başlamaktadır.

Temel başvurunun Bakanlık tarafından onaylanmasını takiben, yetkilendirilmiş olan uluslararası danışmanlık firmalarından (Deloitte, PWC, EY, KPMG, GT) biri Bakanlık tarafından görevlendirilir. Markanın/firmanın 10 farklı alandaki kurumsal yetkinliği ölçümlenir: Strateji, Finans, Marka Yönetimi, Yeni Ürün Tasarımı/İnovasyon, Pazarlama/Satış, Tedarik Zinciri, Yönetişim, Bilgi Teknolojileri, Dijitalleşme, İnsan Kaynakları.

10 alandaki yetkinlik düzeylerinin puanlaması sonucunda, firmanın puanı 80 ve üstü olursa firma Turquality Programı kapsamına alınır. Puanın 60-80 aralığında olması durumunda Marka Programı kapsamına alınır. 60’ın altında kalması durumunda ise diğer desteklerden yararlanmak üzere yönlendirilir.

Destek programı kapsamına alınması uygun görülmeyen şirket, başvurular arasında 6 aydan az süre bulunmamak şartıyla tekrar ön inceleme başvurusu yapabilir. Bu durumda tüm süreç yeniden başlayacaktır.

Firmanın Marka veya Turquality kapsamına alınmasından sonra Stratejik İş Planı / Gelişim Yol Haritası süreci başlar. Yetkilendirilmiş danışmanlık firmalarından (Deloitte, PWC, EY, KPMG, GT) biri ile anlaşan firma, önündeki 5 yıllık döneme ilişkin stratejisini ve yol haritasını oluşturur. Bu yol haritasının Bakanlık tarafından onaylanmasını takiben firma, destek ödemesi almaya başlar.

Başvuru yapan Türk markalarının, uluslararası yetkinliği olan danışmanlık firmalarının (PWC, EY, Deloitte, KPMG, GT) detaylı denetim süreci sonrasında yüksek puan almaları halinde Turquality’ye kabul ediliyor olması, Turquality’nin bir akreditasyon programı ve bir kalite göstergesi olarak algılanmasına yol açtı. Bu pozitif ayrışma, Turquality’ye yoğun talep gelmesini tetikledi.

B2C markalar ile başlayan Turquality, Türk markalarından gelen yoğun talep sonucu B2B markalara da açıldı. Bu açılma süreci belirgin bir tarihte yapılan tek bir değişiklikten ziyade, yıllara yayılan bir süreçte, B2B markaların yararlanabileceği destek yapısının oluşturulması ve tanımların güncellenmesi ile gerçekleştirildi.

Turquality’de esaslı dönüm noktalarından biri de gastronomi sektörünün pilot sektör olarak kapsama alınmasıyla başlayan hizmet sektörlerine de Turquality desteği sağlanması süreci oldu. Temelleri 2011 yılında atılan bu süreç, müstakil bir Hizmet Turquality’nin oluşturulmasıyla ileri boyuta taşındı.

Turquality’deki diğer bir esaslı değişiklik, Hedef Pazar Odaklı destek sistemine geçilmesidir. 2017 yılında yapılan bu değişiklikle, Turquality kapsamındaki firmalar ilk 5 yıllık tam destek dönemi ardından, hedef pazarlarının her biri için, bazı kısıtlamalarla toplam 5 yıl destek alabilir hale geldiler.

Turquality’yi daha zor ulaşılır hale getiren değişiklikler 2018’de yapıldı. 2018’de ön inceleme sürecinde yapılan kriter değişiklikleriyle firmaların Turquality’ye girişi daha zor hale geldi. 2018’den önce ön incelemeye giren firmaların önemli bir kısmı Turquality’ye girebiliyorken, 2018’den itibaren daha az firma Turquality’ye, daha çok firma Turquality’nin bir alt grubu olan Marka Programı’na girmeye başladı.

Turquality ile ilgili son büyük değişiklikler 2022 yılında yapıldı. İhracata Yönelik Devlet Desteklerinin tümünün tek çatı altında birleştirildiği 5973 saylı Karar ile Turquality desteklerinden yararlanma süreçleri kolaylaştırıldı, sadeleştirildi, daha kolay anlaşılabilir hale geldi. Bu tarihten sonra da çeşitli değişiklikler yapılmakla beraber, Turquality sistematiğinin olgunlaşması, daha kullanıcı dostu, daha anlaşılır ve daha sürdürülebilir olmasının temelinde 2022 yılı değişiklikleri yatar.

Kafa karıştırabilecek bir isimlendirmeyi açmakta fayda var. Turquality’nin 2 alt grubu; Turquality Program (1.Grup) ve Marka Programı (2. Grup) olarak isimlendirilmiştir. Desteğin tümünün adı Turquality iken; bu destekteki üst grubun, 1. Grubun adı da Turquality’dir. Alt grubun, 2’nci grubun adı ise Marka Programıdır.

Turquality’ye giriş için yapılan ön denetimde yüksek puan alan firmalar Turquality Programına (1. Grup), orta düzeyde puan alan firmalar Marka Programına (2. Grup) dahil edilir. İkisinin arasındaki en önemli fark; 2. Grupta destek süresi 4 yıl ile sınırlıyken, 1. Grupta destek süresinin 5 yıl + Hedef Pazar Odaklı sınırsız dönem olmasıdır. Destek üst limitlerinde farklılık bulunmakla birlikte, pratikte bu üst limitler 2 grup arasında bir fark yaratmamaktadır.

Ekim 2024 itibarıyla; toplam 331 adet marka, 5973 sayılı Karar çerçevesinde desteklerden yararlanmaktadır. 331 adet markanın 109 adedi Marka Programı, 222 adedi Turquality Programı kapsamındadır. Toplam 58 adet marka, 2564 sayılı Karar (Hizmet Turquality) çerçevesinde desteklerden yararlanmaktadır. 58 adet markanın 30 adedi Hizmet Marka Programı, 28 adedi Hizmet Turquality Programı kapsamındadır. Toplam 30 adet marka, 5447 sayılı Karar (E-Turquality) çerçevesinde desteklerden yararlanmaktadır. Toplamda 419 adet marka, Turquality kapsamındadır. Bu sayılar yeni başvurular sebebiyle çok sık değişmektedir.

Turquality Programındaki (1. Grup) bir firma, 2024 yılında toplam en fazla 280 Milyon TL destek alabilecektir. Marka Programındaki (2. Grup) bir firma ise 2024 yılında toplam en fazla 140 Milyon TL destek alabilecektir.

Destek üst limitleri her yılın başında, bir önceki yılın (ÜFE+TÜFE)/2 oranında güncellenir. Örneğin; 2024 yılında 280 ve 140 Milyon TL olan üst limitler 2023 yılında 180 ve 90 Milyon TL tutarındaydı.

Turquality’de baz destek oranı %50’dir. İhracat Genel Müdürlüğünde her yıl duyurulan hedef pazarlarda ilave 20 puan, hedef sektörlerde ilave 5 puan destek sağlanır. Bu şekilde destek oranı %75’e kadar ulaşabilir.

Turquality’de ön ödeme (prefinansman) bulunmamaktadır. Firmalar harcamaları yaptıktan sonra destek başvurusu yapabilmektedir.

Turquality destekleri hibe şeklinde, firma hesabına nakit olarak ödenmektedir. Geri ödemeli kredi, vergi alacaklarından vazgeçilmesi gibi uygulamalar bulunmamaktadır.

Turquality, bir markanın uluslararası bir marka haline gelmesi için geliştirilmesi gereken kasların neredeyse hepsine hitap eden destekler sağlamaktadır. Bu destek türleri, sadeleştirilmiş tanımlarıyla şu şekildedir: Tanıtım, Fuar, Danışmanlık, Birim Kira ve Dekorasyon, Franchise Kira ve Dekorasyon, İstihdam, Marka Tescili, Pazara Giriş Belgeleri, Pazar Araştırması, Gelişim Yol Haritası.

İhracat Genel Müdürü’nün sunumlarında ifade ettiği haliyle: “Yurtdışında tanıtım için kullanabileceğiniz bütün mecralar için Turquality’de tanıtım desteği var”. Geleneksel medya, sosyal medya ve diğer dijital medya kullanarak yurtdışında yapılan tanıtımlar için destek var.

Yurtdışındaki fuarlarda gerçekleştirilecek stand kirası, stand dekorasyon ve navlun harcamaları desteklenir.

Yönetim danışmanlığı, bilişim danışmanlığı ve sürdürülebilirlik danışmanlığı başlığı altında yer alan çok sayıda danışmanlık ve yazılım için Turquality’den destek alınabilmektedir. Özetle; bir firmanın daha kurumsal hale gelmesi için alınan danışmanlıkların çoğu için destek alınabilir. Danışmanlık ve yazılım hizmetleri Türkiye’den alınabileceği gibi yurtdışından da alınabilmektedir.

Danışman şirketler için bir akreditasyon yoktur. Ancak harcamaya konu danışmanlık hizmetlerinin alanında yetkin, danışmanlık hizmetini verme kapasitesine sahip ve ilişkili kişi olmayan şirketlerden satın alınması gerekir. Gerek görülmesi halinde söz konusu yetkinlik, danışman şirketin daha önce yapmış olduğu faaliyetler, projede görev alacak danışmanların eğitim durumları ve iş tecrübeleri dikkate alınarak İhracatçı Birliği tarafından tespit edilir.

Yurtdışındaki birimlerin (mağaza, ofis, depo, showroom vb.) kira giderleri için Turquality’den destek alınabilmektedir. Özellikle mağaza kanalıyla ilerleyen sektörlerde bu destek kalemi yoğun olarak kullanılmaktadır. Sayılan birimlerin dekorasyon/kurulum giderleri (kısıtlı bir liste çerçevesinde) için de destek sağlanmaktadır.

Yurtdışında franchise verilen mağazalar için de kira ve dekorasyon/kurulum giderleri için Turquality kapsamında destek verilmektedir.

Turquality’de yer alan firmalarda ürün geliştirme işi yapan mühendislerin ve ürüne yönelik tasarım geliştiren, tasarımla ilgili okullardan mezun tasarımcıların brüt maaşları üzerinden destek verilmektedir. İstihdam desteğinde, Türkiye’de istihdam şartı bulunmamaktadır.

Turquality kapsamına alınan markaya yönelik olarak diğer ülkelerde gerçekleştirilen tescil harcamaları desteklenir.

Özetle; hedef pazarlara giriş için gereken her pazara giriş belgesi desteklenir diyebiliriz. Destelenen belgelerle ilgili çok uzun bir liste bulunmaktadır. Bu listede yer almayan belgeler de talep üzerine listeye eklenebilmektedir.

Hedef pazarlara yönelik olarak satın alınan veya hazırlatılan Pazar araştırması raporları için Turquality’de destek sağlanmaktadır.

Turquality’ye girişten sonra yapılması zorunlu olan Stratejik İş Planı / Gelişim Yol Haritası için ödenen tutar da destek kapsamındadır. Bu destek sadece 1 kere sağlanmaktadır.

Hizmet Turquality, Ticaret Bakanlığı (öncesi Ekonomi Bakanlığı, daha öncesi Dış Ticaret Müsteşarlığı) tarafından sağlanan hizmet sektörü desteklerinin en kapsamlı ve en yüksek bütçeli destek programıdır. Bir devlet desteği olmasının ötesinde, kurumsallaşma ve markalaşma konusunda Türk firmalarına vizyon çizebilen, nitelikli bir yol haritası sunabilen benzersiz bir programdır.

Hizmet Turquality’nin işleyişi; 2564 Sayılı Döviz Kazandırıcı Hizmet Sektörleri Markalaşma Destekleri Hakkında Karar, Döviz Kazandırıcı Hizmet Sektörleri Markalaşma Destekleri Hakkında Kararın Uygulama Usul Ve Esaslarına İlişkin Genelge, Bakanlık talimatları ve teamüller üzerinden sağlanır.

Hizmet Turquality, Ticaret Bakanlığı (öncesi Ekonomi Bakanlığı, daha öncesi Dış Ticaret Müsteşarlığı) tarafından yürütülür. İlgili birim Uluslararası Hizmet Ticaret Genel Müdürlüğüdür. Programa kabul süreçleri Bakanlık tarafından yönetilir. Destek uygulama süreçleri ise Hizmet İhracatçıları Birliğinde yürür.

Hizmet Turquality’yi diğer desteklerden ayıran temel unsurlar arasında; detaylı bir ön incelemeden başarıyla geçebilen firmaların Hizmet Turquality desteklerini alabilmesi, sağlanan diğer desteklerin tümünün ve daha fazlasının bünyesinde yer alması, destek limitlerinin yüksek olması, kurumsal gelişime ciddi katkılar sağlayan danışmanlık desteklerinin verilmesi ve çok sayıda alt sektöre (sağlık, eğitim, ulaştırma, gastronomi vb.) hitap edebilmesi sayılabilir.

Hizmet Turquality’nin başlangıcı, gastronomi sektörünün pilot sektör olarak Turquality’de kapsama alınmasıdır. Bu adımla, hizmet sektörlerine de Turquality desteği sağlanması süreci başladı. Temelleri 2011 yılında atılan bu süreç, müstakil bir Hizmet Turquality’nin oluşturulmasıyla ileri bir boyuta taşındı.

Başlangıç çalışmaları İhracat Genel Müdürlüğünde yapılan Hizmet Turquality, Uluslararası Hizmet Ticaret Genel Müdürlüğünde kendi müstakil yapısına kavuştu. 2015 yılında yayınlanan Karar (2015/9 sayılı Karar), Hizmet Turquality’nin karakteristiğinin oluşmasındaki ilk önemli adımdır. Mal ihracatına ilişkin Turquality ile önemli ölçüde benzeşen bir formatta kurgulanan bu Hizmet Turquality Karar’ı zaman içinde dönüşümler geçirmiştir.

Hizmet Turquality destekleri, 2018 yılında müstakil bir Hizmet İhracatçıları Birliği’nin kurulmasıyla yen bir boyuta geçmiştir. Destek süreçlerini yürüten müstakil bir ihracatçı birliği, Hizmet Turquality süreçlerini daha cazip, ulaşılabilir, kolay faydalanılabilir hale getirmiştir. Ticaret Bakanlığı’nın desteklerinden yararlanılabilmesi için Hizmet İhracatçıları Birliğine üyeliğin zorunlu olması, Birliğe üyeliği cazip hale getirmiştir. Üye sayısının (ve dolayısıyla) gelirlerinin artmasıyla Hizmet İhracatçıları Birliği’nin kurumsal alt yapısı ve gelirleri daha sürdürülebilir hale gelmiş ve hizmet desteklerinin süreçlerinin iyileştirilmesi mümkün olmuştur.

2021 yılında Ticaret Bakanlığı bünyesinde Uluslararası Hizmet Ticareti Genel Müdürlüğünün oluşturulması ile hizmet sektörünün kurumsal altyapı çerçevesi önemli ölçüde tamamlanmıştır. 2022 yılında yayınlanan “Döviz Kazandırıcı Hizmet Sektörleri Markalaşma Destekleri Hakkında Karar” (2564 sayılı Karar) ile Hizmet Turquality’nin mevcut hali kurulmuştur.

Öncelikle başvuru yapılacak marka, Türkiye’de ve en az 1 ülkede daha firma adına tescillenmiş olmalıdır. Ayrıca, gastronomi sektöründe faaliyet gösteren firmaların yurt içinde en az 5, yurt dışında en az 1 lokanta/kafeden oluşan zincire sahip olması gerekir. Konaklama sektöründe faaliyet gösteren firmalar için ise son üç yılda yurt dışından gelen ziyaretçilerden elde ettikleri satış hasılatının yıllık ortalamasının; butik otel statüsündekiler için en az 500 bin dolar, diğer oteller ve otel grupları için en az 4 milyon dolar olması gerekir.

Hizmet Turquality başvuru süreci, DYS üzerinden temel birkaç evrak ile başvuru yapılmasıyla başlamaktadır.

Temel başvurunun Bakanlık tarafından onaylanmasını takiben, yetkilendirilmiş olan uluslararası danışmanlık firmalarından (Deloitte, PWC, E&Y, KPMG, GT) biri Bakanlık tarafından görevlendirilir. Markanın/firmanın 10 farklı alandaki kurumsal yetkinliği ölçümlenir: Strateji, Finansal Performans, Marka Yönetimi, Pazarlama, Satış, İnovasyon/Hizmet Geliştirme, Yönetişim, Bilgi Teknolojileri, Dijitalleşme, İnsan Kaynakları.

10 alandaki yetkinlik düzeylerinin puanlaması sonucunda firmanın puanı 80 ve üstü olursa firma Turquality Programı kapsamına alınır. Puanın 60-80 aralığında olması durumunda Marka Programı kapsamına alınır. 60’ın altında kalması durumunda ise diğer desteklerden yararlanmak üzere yönlendirilir.

Firmanın Marka veya Turquality kapsamına alınmasından sonra Stratejik İş Planı / Gelişim Yol Haritası süreci başlar. Yetkilendirilmiş danışmanlık firmalarından (Deloitte, PWC, E&Y, KPMG, GT) biri ile anlaşan firma, önündeki 5 yıllık döneme ilişkin stratejisini ve yol haritasını oluşturur. Bu yol haritasının Bakanlık tarafından onaylanmasını takiben firma, destek ödemesi almaya başlar.

Kafa karıştırabilecek bir isimlendirmeyi açmakta fayda var. Hizmet Turquality’nin 2 alt grubu; Turquality Program (1.Grup) ve Marka Programı (2. Grup) olarak isimlendirilmiştir. Desteğin tümünün adı Turquality iken; bu destekteki üst grubun, 1. Grubun adı da Turquality’dir. Alt grubun, 2’nci grubun adı ise Marka Programıdır.

Hizmet Turquality’ye giriş için yapılan ön denetimde yüksek puan alan firmalar Turquality Programına (1. Grup), orta düzeyde puan alan firmalar Marka Programına (2. Grup) dahil edilir. İkisinin arasındaki en önemli fark; 2. Grupta destek süresi 4 yıl ile sınırlıyken, 1. Grupta destek süresinin 5 yıl + Hedef Pazar Odaklı sınırsız dönem olmasıdır. Destek üst limitlerinde farklılık bulunmakla birlikte, pratikte bu üst limitler 2 grup arasında bir fark yaratmamaktadır.

Ekim 2024 itibarıyla; toplam 331 adet marka, 5973 sayılı Karar çerçevesinde desteklerden yararlanmaktadır. 331 adet markanın 109 adedi Marka Programı, 222 adedi Turquality Programı kapsamındadır. Toplam 58 adet marka, 2564 sayılı Karar (Hizmet Turquality) çerçevesinde desteklerden yararlanmaktadır. 58 adet markanın 30 adedi Hizmet Marka Programı, 28 adedi Hizmet Turquality Programı kapsamındadır. Toplam 30 adet marka, 5447 sayılı Karar (E-Turquality) çerçevesinde desteklerden yararlanmaktadır. Toplamda 419 adet marka, Turquality kapsamındadır. Bu sayılar yeni başvurular sebebiyle çok sık değişmektedir.

Turquality Programındaki (1. Grup) bir firma, 2024 yılında toplam en fazla 275 Milyon TL destek alabilecektir. Marka Programındaki (2. Grup) firmalar için toplam bir üst limit olmamakla birlikte, her bir harcama kalemi için belirlenmiş limitler bulunmaktadır. Belirtilen toplam üst limitlerin haricinde, Hizmet Turquality Programında danışmanlıklar, istihdam ve Stratejik İş Planı için ayrıca limit tanımlanmıştır. Hizmet Marka Programında ise her destek kalemi için üst limit tanımlanmıştır.

Destek üst limitleri her yılın başında, bir önceki yılın (ÜFE+TÜFE)/2 oranında güncellenir.

Hizmet Turquality’de destek oranı %50’dir.

Hizmet Turquality’de ön ödeme (prefinansman) bulunmamaktadır. Firmalar harcamaları yaptıktan sonra destek başvurusu yapabilmektedir.

Hizmet Turquality destekleri hibe şeklinde, firma hesabına nakit olarak ödenmektedir. Geri ödemeli kredi, vergi alacaklarından vazgeçilmesi gibi uygulamalar bulunmamaktadır.

Hizmet Turquality, bir markanın uluslararası bir marka haline gelmesi için geliştirmesi gereken kasların neredeyse hepsine hitap eden destekler sağlamaktadır. Bu destek türleri, sadeleştirilmiş tanımlarıyla şu şekildedir: Tanıtım, Yurtdışı Etkinlik, Danışmanlık, Acente Komisyon, Birim Kira ve Dekorasyon, Franchise Kira ve Dekorasyon, İstihdam, Marka Tescili, Pazara Giriş Belgeleri, Pazar Araştırması, Uluslararası Kuruluşlara Üyelik, Gelişim Yol Haritası.

Yurtdışında tanıtım için kullanabileceğiniz bütün mecralar için Turquality’de tanıtım desteği olduğunu söyleyebiliriz. Geleneksel medya, sosyal medya ve diğer dijital medya kullanarak yurtdışında yapılan tanıtımlar için destek var.

Yurtdışındaki fuarlarda / etkinliklerde gerçekleştirilecek stand / alan kirası, stand / alan dekorasyon ve navlun harcamaları desteklenir.

Yönetim danışmanlığı ve bilişim danışmanlığı danışmanlığı başlığı altında yer alan çok sayıda danışmanlık ve yazılım için Hizmet Turquality’den destek alınabilmektedir. Özetle; bir firmanın daha kurumsal hale gelmesi için alınan danışmanlıkların çoğu için destek alınabilir. Danışmanlık ve yazılım hizmetleri Türkiye’den alınabileceği gibi yurtdışından da alınabilmektedir.

Hizmet Turquality kapsamındaki markaya ilişkin, firmanın hedef pazarlarında gerçekleştirilen acente komisyon harcamaları desteklenir. Örneğin üniversitelere öğrenci, hastanelere hasta, havayolu şirketlerine yolcu temin eden ve sağladıkları hizmet karşılığında fatura kesen acentelere ilişkin harcamalar destek kapsamındadır.

Yurtdışındaki birimlerin (ön tanı merkezi, ofis, depo, satış sonrası servis hizmeti veren birimler) kira giderleri için Turquality’den destek alınabilmektedir. Hizmet sektörünün yapısı itibarıyla, mağaza benzeri yüksek maliyetli birimler olmadığından, bu destek kaleminden çok fazla destek alınamamaktadır. Sayılan birimlerin dekorasyon/kurulum giderleri (kısıtlı bir liste çerçevesinde) için de destek sağlanmaktadır.

Yurtdışında franchise verilen mağazalar için de kira ve dekorasyon/kurulum giderleri için Hizmet Turquality kapsamında destek verilmektedir. Bir noktayı vurgulamakta fayda var. Hizmet sektörünün bu destekten yararlanması pratikte neredeyse imkansızdır. Franchise sistemini kullanması beklenen gastronomi sektöründe kira harcamaları destek kapsamından çıkarılmıştır. Diğer sektörlerde ise franchise sistemi pek kullanılmamakta, kullanılsa bile sağlanan destekler franchise’lara fayda sağlamamaktadır.

Hizmet Turquality’de yer alan firmalarda destek verilen istihdam alanlarının listesi oldukça geniş tutulmuştur. Hizmet sektörlerinin ihtiyaçlarına göre; aşçı/şef; tercüman, çağrı merkezi personeli, rehber, sosyal medya uzmanı ve pazarlama uzmanı; yabancı uyruklu akademisyenler, uluslararası öğrenci ofislerinde görevli personel; yazılımcı ve mühendisler istihdam desteğinden yararlanabilir.

Turquality kapsamına alınan markaya yönelik olarak diğer ülkelerde gerçekleştirilen tescil harcamaları desteklenir.

Özetle; hedef pazarlara giriş için gerektiği değerlendirilen belgelerin, hizmet sektörlerine göre ayrıştırılmış bir listesi bulunmaktadır. Liste henüz çok uzun olmamakla birlikte, sektörlerin ihtiyaçlarını önemli ölçüde karşılamakta ve talep üzerine hızlıca güncellenmektedir.

Hedef pazarlara yönelik olarak satın alınan veya hazırlatılan Pazar araştırması raporları için Hizmet Turquality’de destek sağlanmaktadır.

Sektörün doğası gereği zorunlu olan veya üyelik yoluyla uluslararası alanda görünürlük sağlamaya yarayan kuruluşlara üyelik giderleri Hizmet Turquality tarafından desteklenmektedir. Desteklenen üyeliklerin listesinde ağırlıklı olarak ulaştırma ve eğitim sektörleri bulunmaktadır.

Hizmet Turquality’ye girişten sonra yapılması zorunlu olan Stratejik İş Planı / Gelişim Yol Haritası için ödenen tutar da destek kapsamındadır. Bu destek sadece 1 kere sağlanmaktadır.

E-Turquality Programı, ülkemizin bilişim ve alt sektörlerinin geliştirilmesi, inovasyonun teşvik edilmesi ve uluslararası pazarlarda rekabet edebilecek bölgesel ve küresel unicornların oluşturulmasına yönelik olarak yürütülmektedir. Bilişim sektörüne özel yeni destek unsurlarını içeren E-Turquality Programı, tüm bilişim ve alt sektörlerdeki katma değeri yüksek firmaların desteklenmesi amacı doğrultusunda hazırlanmıştır. E-Turquality, Bilişim sektörüne özelleştirilmiş bir Hizmet Turquality sistematiğidir.

Hizmet Turquality’nin altında yer alan sektörlerden biri olan Bilişim sektörü, diğer sektörlere kıyasla farklı bir karakteristiğe sahiptir ve çok hızlı büyümektedir. Bu dinamik sektörün spesifik ihtiyaçlarına yönelik olarak kurgulanan E-Turquality 2022 yılında yayınlanan 5449 sayılı Karar ile hayata geçmiştir. E-Turquality’nin gelişim sürecini anlayabilmek için Hizmet Turquality’nin gelişim sürecine de bakmak gerekmektedir.

E-Turquality, Ticaret Bakanlığı (öncesi Ekonomi Bakanlığı, daha öncesi Dış Ticaret Müsteşarlığı) tarafından yürütülür. İlgili birim Uluslararası Hizmet Ticaret Genel Müdürlüğüdür. Programa kabul süreçleri Bakanlık tarafından yönetilir. Destek uygulama süreçleri ise Hizmet İhracatçıları Birliğinde yürür.

E-Turquality’yi diğer desteklerden ayıran temel unsurlar arasında; detaylı bir ön incelemeden başarıyla geçebilen firmaların E-Turquality desteklerini alabilmesi, sağlanan diğer desteklerin tümünün ve daha fazlasının bünyesinde yer alması, destek limitlerinin yüksek olması ve kurumsal gelişime ciddi katkılar sağlayan danışmanlık desteklerinin verilmesi sayılabilir.

2021 yılında Ticaret Bakanlığı bünyesinde Uluslararası Hizmet Ticareti Genel Müdürlüğünün kurulması ile hizmet sektörünün kurumsal altyapı çerçevesi önemli ölçüde tamamlanmıştır. 2022 yılında yayınlanan “Döviz Kazandırıcı Hizmet Sektörleri Markalaşma Destekleri Hakkında Karar” (2564 sayılı Karar) ile Hizmet Turquality’nin mevcut hali kurulmuştur. Yine 2022 yılında yayınlanan “Türkiye Bilişim Sektörünün Uluslararasılaşması ve E-Turquality (Bilişimin Yıldızları Programı) Hakkında Karar” (5447 sayılı Karar), E-Turquality’nin yasal çerçevesini belirlemektedir.

Bilişim sektörü çeşitli alt sektörlerden oluşmaktadır: Yazılım, Yapay Zeka, Büyük Veri, Siber Güvenlik, Gömülü Yazılım, E-Spor, Finansal Yazılım, Blok Zincir, Akıllı Şehir, Bilişim Hizmetleri, Sistem Bakım ve Destek Hizmetleri, Dijital Aracılık, Dijital Oyun, Telekomünikasyon, 5G, Bulut ve İletişim, Veri Merkezi, Yeşil Dönüşüm. E-Turquality bu alt sektörlerin tümüne yönelik destekler içermektedir. Katma değeri en yüksek sektörlerden biri olan Bilişim sektörü, taşıdığı müthiş büyüme ve ihracat potansiyeli sebebiyle diğer sektörlerden ayrıştırılmıştır.

İsminde Turquality ifadesini taşımakla birlikte E-Turquality, markaya değil, bilişim sektörü hizmetlerine ve ürünlerine odaklanmıştır.

E-Turquality kapsamına alınmak isteyen firmaların ana yönetim ve iş merkezlerinin Türkiye’de yerleşik olması, faaliyetlerine ilk defa Türkiye’de başlamış olması, Hizmet İhracatçıları Birliğine üye olması ve alt sektörler için farklılaşmış tutarlarda ihracat yapmış olması gerekir. (Dijital oyun sektörü için son üç yıl ihracat ortalaması en az 1 milyon dolar, diğer sektörler için ise 500 bin dolar tutarında olması gerekir.)

Yetkilendirilmiş danışmanlık firmalarından (Deloitte, PWC, E&Y, KPMG, GT) biri tarafından yapılacak ön inceleme çalışmasında firma 10 alanda incelenir: Vizyon, Ürünler/Hizmetler, Strateji Yönetimi, Finansal Yönetim, Operasyon Yönetimi, Pazarlama/Satış/Marka Yönetimi, Yönetişim, İnsan Kaynakları Yönetimin, Bilgi Teknolojileri/Dijitalleşme, Uluslararasılaşma ve Unicorn Olma Potansiyeli.

Ön inceleme neticesinde 100 üzerinden 70 ve üzeri puan alan firmalar E-Turquality Programına dahil edilir. Belirli konular için firmaya ek puan verilir: Serbest Bölge/İhtisas Serbest Bölgesi’nde yer alan şirketler TÜBİTAK-Teydeb programını başarılı bir şekilde tamamlayan şirketler, Marka tescil belgesine sahip şirketler, Hizmet/Ürün tescil belgesine sahip şirketler, Teknolojik Ürün Deneyim Belgesi’ne sahip şirketler, Devlet Malzeme Ofisi Kataloğu’nda ürünü/hizmeti bulunan şirketler.

Ekim 2024 itibarıyla; toplam 331 adet marka, 5973 sayılı Karar çerçevesinde desteklerden yararlanmaktadır. 331 adet markanın 109 adedi Marka Programı, 222 adedi Turquality Programı kapsamındadır. Toplam 58 adet marka, 2564 sayılı Karar (Hizmet Turquality) çerçevesinde desteklerden yararlanmaktadır. 58 adet markanın 30 adedi Hizmet Marka Programı, 28 adedi Hizmet Turquality Programı kapsamındadır. Toplam 30 adet marka, 5447 sayılı Karar (E-Turquality) çerçevesinde desteklerden yararlanmaktadır. Toplamda 419 adet marka, Turquality kapsamındadır. Bu sayılar yeni başvurular sebebiyle çok sık değişmektedir.

Stratejik iş planı desteği Yazılım, mobil uygulama, dijital oyun, platform geliştirme desteği Kiralama desteği Pazara giriş desteği Rapor ve veri analizi desteği Belgelendirme desteği Yurt dışı arama ve test desteği Reklam, tanıtım ve pazarlama desteği Ürün yerleştirme desteği Danışmanlık desteği Komisyon desteği Yurt dışı ihale desteği Yıldız Teknoloji Ofisleri desteği Yurt Dışı Yüksek Katma Değerli Bilişim Yüklenici Projesi desteği Veri merkezi desteği Yurt dışı fuar/kongre/konferans/seminer katılım desteği Yurt içi fuar/kongre/konferans/seminer katılım desteği Yurt dışı şirket ve yurt dışında yerleşik şirkete ait marka/oyun/yazılım/aracılık platfomu alımına yönelik danışmanlık desteği

Turquality, markaların küresel pazarda rekabet gücünü artırmak için uygulanan ilk devlet destekli markalaşma programıdır. Şirketlerin ve markaların stratejik ve operasyonel yetkinliklerini geliştirerek global pazarda güçlü bir konuma ulaşmalarını sağlar.

Turquality programı, şirketlerin yalnızca ürün ve hizmet kalitesini değil; aynı zamanda stratejik ve operasyonel temellerini güçlendirmeyi amaçlar. Böylece, firmaların gelecek nesillere sağlam ve kurumsal bir yapı ile varlıklarını aktarabilmelerine katkıda bulunur.

Stratejik çözümlerimizle şirketlerin geleceğe yönelik hedeflerini şekillendirmelerine, performans değerlendirme sistemlerini geliştirmelerine ve operasyonel verimliliklerini artırmalarına katkıda bulunuyoruz.

Marka kimliğini güçlendirme, bilinirlik ve algıyı yönetme hedefleriyle analizler ve stratejik çözümler sunuyoruz. Ayrıca, marka performansını artırmaya yönelik özel uygulamalar geliştiriyoruz.

Yenilikçi ürün ve hizmetler geliştirmede şirketlere destek sunuyor, inovasyon kültürünü teşvik ediyor ve ürün geliştirme süreçlerini optimize ediyoruz.

Müşteri segmentasyonu, pazarlama performansı ölçümü, satış kanallarının optimize edilmesi gibi alanlarda pazarlama ve satış stratejilerini geliştirme konusunda danışmanlık sunuyoruz.

Tedarik zincirinin etkin yönetimi, maliyet avantajı elde etmek ve hizmet kalitesini yükseltmek için hayati öneme sahiptir. Süreç iyileştirme odaklı çözümler sunarak operasyonel verimliliğin artırılması konusunda firmalara kapsamlı destek veriyoruz.

İnsan kaynakları yönetiminde verimliliği artırmak için performans yönetim sistemleri kuruyor ve çalışan bağlılığını güçlendirmeye yönelik stratejiler geliştiriyoruz. Bu sistemler, hem çalışanların katkısını görünür kılıyor hem de kurum içi motivasyon ve aidiyeti yükseltmeye katkı sağlıyor.

Dijital dönüşümün temelinde yer alan bilgi teknolojileri, şirketlerin operasyonel verimliliklerini artırmalarında ve değişen iş dünyasına hızlıca uyum sağlamalarında önemli bir unsurdur. IT altyapısını iyileştirme ve dijital çözümler sunma noktasında firmalara gereken desteği veriyoruz.

Kurumsal yönetim ilkeleri, şirketlerin hem şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkelerine bağlı kalmalarını hem de uzun vadede sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmalarını sağlar. Bu ilkeler doğrultusunda yönetilen şirketler, itibarlarını güçlendirirken, sürdürülebilir bir büyüme stratejisi de oluşturabilir. Bu süreçte, şirketlere sürdürülebilirlik stratejileri geliştirmeleri ve hayata geçirmeleri için destek sunuyoruz.